اصلاحات تارنمای تحلیلی، خبری و اجتماعی
هنگامی‌که از حقوق زندانیان بحث به میان می‌آید، به این معناست که انسان‌ها عصر گیوتین، سیاه‌چاله افگندن، نقره داغ کردن، مرگ با چرخه – نوعی اعدام توأم با شکنجه دردآور (قطعه قطعه کردن اعضای بدن)- و عدم تناسب بین جرم و مجازات گذشته است و انسان‌ها راه تمدن و انسانیت را در پیش گرفته‌اند و تلاش کردند تا ضوابطی را جهت جلوگیری از خود رائی حاکمات و تناسب گناه و کیفر ایجاد کنند و از ببریتی که ولتر نام می‌برد، مانع شوند. فرانسوا ماری آروه، معروف به ولتر در نامه‌یی به دوستش می‌نویسد: “عدم تناسب بین جرم و مجازات را در قوانین جزایی فرانسه باید بربریت خواند”.
بدین ملحوظ بیشتر کشورها سعی کردند با تصویب قوانین انسانی از این بربریت بدور مانند و رابطه میان جرم و جزا را مراعت کنند؛ حکم مجرم دانستن افراد را به دادگاه بسپرند تا چگونگی مجازات را مطابق قوانین انسان محور دادگاه تعیین کند. کشورهای اروپایی در تعمیم این معمول پیش‌گام‌تر از دگر کشورها بوده و برای قانون‌مند کردن مجازات گام‌های نخستین را برداشتند؛ اما افغانستان با توجه به ساختارهای قبیلوی نظام نتوانست همگام با دیگر کشورها این راه را بپیماید و از شکنجه‌‌های غیر انسانی و ظالمانه جلوگیری کند. نظام در این کشور با قین وفانه، روغن داغ، سوختن و.. شکنجه‌‌های غیر انسانی را در کشور نهادینه کرد. با آغاز جنگ‌ها وضعیت در بسا موارد بدتر از گذشته شد؛ برخی از گروهای شورشی و صاحبان اسلحه مطابق خواست خود مردم را شکنجه و اذیت کردند و دست به محکمه‌های صحرایی زدند.
پس از شکست رژیم طالبان در افغانستان حکومت تلاش کرد تا قوانینی را برای بهبود وضعیت مجرمان و زندانیان در کشور توشیح نماید هرچند در بسا موارد این قوانین روی کاغذ پاره‌ها باقی ماند، وضعیت در زندانیان بهبود نیافت و تناسب کیفر را با جرم رشوه تعیین کرد.
خوشبختانه در این اواخر حکومت وحدت ملی در راستای بهبود وضعیت زندانیان کشور اقداماتی را روی دست گرفته است.
در نشستی که عبدالله عبدالله رییس اجراییه حکومت وحدت ملی با شورای عالی زندان‌ها در قصر سپیدار داشت، ضمن تأکید بر بهترشدن وضعیت زندان‌ها و هماهنگی لازم میان اعضای شورای عالی زندانیان، از وضعیت زندانیان در دروره جهاد و مقاومت نیز یاد کرد.
رییس اجراییه کشور گفت: به رغم نبود امکانات در دروه جهاد و مقاومت مردم افغانستان، زندانیان از وضعیت بهتری برخوردار بوده و نیازمندی‌های آن‌ها فراهم می‌گردید. برای زندانیان پوشاک، خوراک و سرپناه خوب در نظر گرفته شده بود و برخورد مجاهدین با زندانیام برخورد انسانی آگنده با عطوفت بود. مهم‌تر از همه برای بازرسی دوسیه‌های مجرمین محکمه عادلانه برگزار می‌گردید و میان جرم و مجازات تناسب وجود داشت.
ناگفته نباید گذاشت که جمعیت اسلامی نسبت به دیگر تنظیم‌های جهادی در رابطه به اسیران و زندانیان از وضعیت بهتری برخوردار بود. مسعود خلیلی از احمد شاه مسعود قهرمان ملی کشور نقل می کند که روزی آقای مسعود سخت گرسنه شده بود با خریطه‌یی از انگور به مقر بود و باش خود برمی گردد. هنگامی که به خوردن انگور شروع می‌کند متوجه می‌شود که بازداشتی از سربازان شوروی به او نگاه می‌کند. آقای مسعود به نگهبانان خود دستور می‌دهد که ظرف انگور را به بازداشتی شوروی بدهد. همچنان وضعیت زندانیان و بازداشتی‌ها در دورۀ مقاومت نیز بهتر از وضعیت توده مردم بوده است. صاحب خامه به خاطر دارد که عام مردم لقمه نانی را به سختی به دست می‌آوردند؛ اما بازداشتی‌های طالب اعاشه مشخص داشته و هفته سه روز از قصابی‌یی در روستای قابضان پنجشیر گوشت می‌گرفتند.
