اصلاحات تارنمای تحلیلی، خبری و اجتماعی
در چهار دهه گذشته در کنار این که تلاش های زیادی برای ایدیولوژیک سازی پدیده ها و مناسبات فرهنگی، وارونه جلوه دادن ارزش های تمدنی و حتا حذف بخشی از نماد های تاریخی – فرهنگی کشور ما صورت گرفته است. ستیز جنون آمیزی که در سال های پسین در برابر نوروز ایجاد شده است را میتوان ناشی از همین تلاش ها دانست. در یک دهۀ اخیر اما همپای رشد چشمگیر رسانه های اجتماعی در کشور ما، نگاه عصبیت آمیز پدیده های فرهنگی و حتا ارزش های تاریخی- تمدنی ما افزایش و گسترش چشمگیری یافته است.
سال پار در ۲۱ می روز جهانی زبان مادری نوشته بودم، من همیشه و همواره نگران مادرم بوده ام. اما نگران زبان مادرم هرگز… من نوشته بودم که زبان مادری ام با وجود جفاها، جنایت‌ها و بی مهری‌های بیشماری که بر آن روا داشته شده، بعنوان زبان دانش، ادبیات و فرهنگ و یکی از بزرگترین و پارینه ترین مدنیت جهان، ریشه دار تر، پربار تر و مانا تر از آن است که من نگران نابودی آن در نتیجه تهاجم فرهنگی بیگانگان یا ناهنجاری ها، چندگانگی ها و چالش های سیاسی، اجتماعی و تنش های مذهبی ایدیولوژیک موجود میان ساکنان حوزه زبان فارسی باشم.
در آن زمان که فضای مجازی لبریز از بگو مگو ها در پیوند با میزان دسترسی کودکان افغانستان از هر گروه قومی به آموزش به زبان خود شان بود، شماری بر من خرُده گرفتند که این برداشت من عصبیت آمیز، بلند پروازانه و آرمانی است و تعدادی هم با اکراه تایید کردند.
امروز روز زبان پشتو است. بسیاری ها اعم از پشتو زبانان و غیر پشتو زبانان این روز را گرامی داشته و پیرامون آن نوشته اند. اما چند مساله از ورای محتوای این پیام ها و طرح های گرافیکی مرتبط به آن ها قابل تامل است.
- برخی از فعالان فیسبوکی در پیام های شان به گونه یی اذعان میدارند که گویا کسی، یا گروهی، یا دولتی در صدد تضعیف جایگاه زبان پشتو یا هم حذف آن از دایره ارتباطی و افهام و تفهیم میان گروهی در افغانستان برامده است. به باور من این انتباه نه تنها درست نیست بلکه تاثیرات و پیامد های این برداشت، پیکرۀ نیمه جان هم پذیری زبانی و اجتماعی ما را بیشتر از پیش صدمه زده است.
- با یک بینش سطحی زبان شناسانه می توان دید که در برخی موارد به چندین واژه مترادف و متباین از دیگر زبان ها در زبان پشتو تنها یک و یا دو واژه وجود دارد که این امر به صورت طبیعی معرفت و حتا عقلانیت تک بعدی، محدود و خاموش را توجیه میکند.
در حالی که زبان پشتو به پالایش و بروز رسانی و افزایش ذخیرۀ واژگانی نیاز شدید دارد. اما تا اکنون شاهد توجه و تلاش افراد یا نهاد هایی در این باره نیستیم، در حالی که هنوز بیشمار اند کسانی که باز شدن دروازه های زبان پشتو به ذخایر عظیم واژگانی زبان های دیگر را به مثابۀ مرگ این زبان و کسر شآن تکلم کنندگان آن تلقی میکنند. با وجود تلاش های صورت گرفته در این راستا در یک دهه گذشته زبان پشتو از این ره‌گزر هم چنان به رکود کسالت‌بار و فرساینده‌یی روبرو است.
- با توجه به محتوای تحریک آمیز و در برخی موارد نفرت انگیز پیام های مرتبط به روز زبان پشتو و بعضن بی توجه به آن ها، شماری از کاربران فیسبوک به این پیام ها واکنش منفی نشان داده‌اند و با این مساله از در عصبیت و عصبانیت برخورد کرده اند که این طرز دید و شکل برخورد از بنیاد مشکل دار و بیمار گونه است. زیرا یادمان زبان مادری و تلاش برای غنامندی و باروری آن از نیازهای اصلی و اساسی یک جامعه زنده و تکلم کنندگان یک زبان زنده دنیا است. پشتو یکی از کهن ترین و شیرین ترین زبان های منطقه و افغانستان است که حضور آن در کنار زبان فارسی به عنوان یکی از دو زبان رسمی افغانستان نشان دهندۀ عظمت و اهمیت این زبان در ادبیات، شعر، فرهنگ و سیاست این کشور است.
- زبان در تمام دنیا وسیلۀ افهام و تفهیم و حامل فرهنگ، اخلاق، ارزش ها و هنجار های پسندیده و ناپسند جوامع بشری است.
اما در افغانستان کم نیستند کسانی که از این وسیله بیشتر به عنوان ابزار نفرت و انزجار نسبت به “دیگران” استفاده کرده و حتا در بزرگ‌داشت زبان ( فارسی و پشتو ) بیشتر با رویکرد سیاسی و عصبیت آمیز برخورد میکنند و به هدف نهادینه سازی تفوق طلبی سیاسی یا هم خود برتر بینی های فرهنگی از مناسبت های مرتبط به زبان، فرهنگ و حتا ادبیات، استفاده ابزاری می شود.
در فرجام اینکه هموطن گرامی؛ امروزه ما به عنوان یک ملت بیشتر از هر زمان دیگر به گفتگوی سازنده، مسالمت آمیز و بدور از هر کنش و منش نفرت زا و عصبیت آمیز نیاز داریم. برای راه اندازی این گفتگو و تقویت گفتمان وحدت ملی به پرورش ظرفیت همدیگر پذیری و خلق زبان و ادبیات مشترک نیازمند استیم. پشتو بگو. پشتو بخوان. پشتو بنویس. پشتو را گرامی بدار. اما بخاطر خودش بخاطر این زبان شیرین و سرشار از عشق و لندی و زیبایی و شور زندگی، نه بخاطر دشمنان خودت یا دشمنانی که تو به این زبان بومی سرزمین ما تراشیده یی. این دشمن انگاری و دشمن تراشی ریشهء انسانیت را از بیشه های سبز این کهن بوم مان برکنده و آنرا به زیستگاه افراطیت و پرورشگاه خشونت و تعصب کور تبدیل کرده است.
حشمت رادفر
